DE TEGENSTELLINGEN VAN GEORGIË

In de zomer van 2018 Georgië bezochten wij Georgië. Georgië ligt grofweg boven Turkije. Wij vonden Georgië het land van de grote tegenstellingen. Zo heb je het gezellige Tbilisi waar niets meer doet denken aan de Sovjettijd, hoewel dat nog niet eens dertig jaar geleden is. Maar een stukje verder in Gori, de geboortestad van Stalin, is dat weer heel anders.
En dan het geloof. De Georgiër anno 2018 is nogal eens heel religieus. Toen Georgië tot de Sovjet-Unie behoorde had het geloof een heel andere positie.
En de verschillen in dit land tussen, noem eens wat, Batumi en Tbilisi zijn zo groot. Je zou bijna niet geloven dat dit allemaal één en hetzelfde land is.

Weekendje weg? Tbilisi!

Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, is een gezellige stad voor een weekendje weg. Het is een stad waar je prima kan rondslenteren. Er zijn veel leuke straten, pleinen en parken. Loop bijvoorbeeld van de Meidan (het plein in de oude stad) over de brug naar het Rike-park. In dit park kan je op een terrasje zitten en vervolgens op een bankje naast (een standbeeld van) Ronald Reagan plaatsnemen. Daarna loop je terug over de Peace bridge, één van de nieuwe aanwinsten van Tbilisi. Het is een ultra moderne brug en de meningen erover verschillen. Dit is slechts een voorbeeld van een wandeling want er zijn in Tbilisi nog veel meer korte wandelingen te maken.
Er zijn ook gezellige restaurants en terrasjes. Ik heb dan ook goede herinneringen aan onze etentjes in Tbilisi. Misschien dat Frankrijk de naam heeft, maar in Tbilisi hebben ze ook voortreffelijke wijn en lekkere kazen. Wat ik ook erg lekker vond is Pkhali, een soort paté maar dan gemaakt van groentes. Je krijgt het als voorgerecht met brood en soms heb je aan dit voorgerecht al meer dan genoeg.
Iets buiten de oude stad vind je de zwavelbaden van Tbilisi. Ze zijn te herkennen aan hun ronde koepels. Ik vond het wel een beetje spannend om daar binnen te stappen, maar heb het wel gedaan. Wij kozen voor ‘private bath’ mét massage. Eerst zaten we een tijdje in een heet (echt heel heet) bad. Toen kwam de masseuse (en een masseur voor mijn man). Zij scrubde mij en spoelde me af met koud water. Ik voelde me achteraf echt lekker en mijn huid was heel zacht geworden.
Overzicht over de hele stad heb je vanaf mount Mtatsminda. Je komt op deze berg met een treintje dat heel steil omhoog sukkelt. Eenmaal boven kom je in een groot park waar een soort permanente kermis is. Als je alles gezien hebt, kan je eten of drinken op het terras van het stijlvolle restaurant Chela. En van daaruit heb je dan een fantastisch uitzicht over Tbilisi.

Gori en het Stalinmuseum

Georgië was van 1922 tot 1991 onderdeel van de Sovjet-Unie. In Tbilisi zou je dat zomaar kunnen vergeten; de Sovjettijd lijkt daar ver weg. In Gori is dat anders. Gori is de geboortestad van Stalin. En dat willen ze ook weten ook.
Het geboortehuis van de grote leider is bewaard gebleven en er is een soort Griekse tempel omheen gebouwd. De andere huizen in de omgeving zijn afgebroken en daar is nu een park gekomen (vanzelfsprekend genaamd Stalinpark). Achter het geboortehuis is een groot gebouw met een zuilengalerij en een toren en al. Dat is het Stalinmuseum.
In het museum kom je van alles te weten over Stalin. En over de door hem ingang gezette industrialisatie van de Sovjet-Unie. En over de heldenrol van Stalin in WO2. En verder niet. Er zijn wel een stuk of twaalf foto’s van Georgische slachtoffers van het Sovjetregime, maar over de miljoenen andere slachtoffers gaat het niet. De mooiste en belangrijkste zaal van het museum is de laatste. Deze zaal heeft geen ramen en is geheel bekleed met rood fluweel. Op een roodfluwelen verhoging ligt daar het dodenmasker van Stalin.
Tbilisi en Gori: nog een honderd kilometer ertussenin maar een wereld van verschil. In Tbilisi wil men de Sovjettijd zo veel mogelijk vergeten. De hoofdstad wil modern zijn, en aantrekkelijk voor toeristen. Herinneringen aan de Sovjet-Unie vindt men daar niet bij passen. Enkele kunstwerken uit de Sovjettijd zijn zelfs afgebroken en weggehaald. Gori daarentegen cultiveert het verleden.
Onze volgende bestemming is Kutaisi en we zullen zien hoe ze daar met het verleden omgaan.

Twee bezienswaardigheden in de buurt van Kutaisi

Wat kan je bezoeken in omgeving van Kutaisi? Wij keken in de reisgidsen. En we bekeken in Kutaisis Bulvari, het grote park van de stad, op de borden met aanbiedingen van lokale reisorganisaties. We kwamen al snel op het idee om naar Prometheus cave te gaan.
Maar toen ik nog wat aan het rondkijken was op internet zag ik opeens iets interessants. Een spa uit de Sovjettijd, in het stadje Tskaltubo. Het staat niet in de reisgidsen (eerder op sites voor ‘dark tourism’), maar wij wilden er wel naartoe.
Met een taxi gingen we op pad. De chauffeur bracht ons eerst naar de Prometheus cave. De cave bestaat in feite uit meerdere caves, een soort van zalen. En er is ook een ondergronds meer. Alles is prachtig verlicht. En er is een wandelpad aangelegd door de cave. Het is ongelofelijk goed georganiseerd en totaal niet spannend. Al zou je willen vallen of verdwalen of iets anders, dan lukt dat nog niet.
Wij stapten weer in onze taxi en de chauffeur reed naar Tskaltubo en … in vliegende vaart voorbij het park met de baden. Wij protesteerden maar hij zei dat daar echt niets te zien was. Uiteindelijk dwongen wij een boze chauffeur om terug te keren en ons bij het park te brengen.
En het was heel erg de moeite waard. In het enorme park zijn er vele badhuizen. Sommige zijn vervallen; andere zijn heel fraai opgeknapt en in bedrijf. Er zijn ook fonteinen en bankjes en je kan hier uren ronddolen. Destijds kwamen de leiders van de Sovjet-Unie hier baden en ontspannen. Stalin had hier zelfs een vakantiehuisje.
Rondom het park staan de enorme hotels en sanatoria. Ook daar zien we veel verval. Een enkel gebouw lijkt ook nu nog een sanatorium te zijn. We hoorden dat in sommige voormalige hotels nu vluchtelingen gehuisvest zijn. Het zijn Georgiërs die uit het autonoom geworden Abkhazië verdreven zijn en zij wonen nu in primitieve omstandigheden in de eens zo chique hotels.

De kerken

Wij hebben veel kerken gezien in Georgië. Als je niet uitkijkt dan zie je in Georgië zelfs niets anders dan kerken.
We zagen bijvoorbeeld de Jvari-kerk in Mtskheta (25 km ten noordwesten van Tbilisi). Deze kleine, maar mooie kerk is prachtig gelegen op een bergtop. Nu zijn veel Georgische kerken zijn gebouwd op bergtoppen. Maar de Jvari kerk is speciaal omdat hier herdacht wordt dat de heilige Nino het Christendom naar Georgië bracht.
We zagen dus talloze kerken, maar ik herinner me ook nog de Bagrati-kathedraal in Kutaisi. Deze kathedraal was een bouwval en dat kan je zien op de foto’s die ze daar hebben. Nu ziet alles er weer prachtig uit maar het is wel de vraag of er wel voldoende recht is gedaan aan het historische gebouw. Bij de renovatie is veel herbouwd met nieuwe stenen en er is zelfs een groot deel van staal.
En toen we gingen wandelen in Kazbegi, was de bestemming alweer een kerk. Maar wel een bijzonder mooie kerk. Want het kerkje van Kazbegi, Tsminda Sameba kerk, is gelegen op een bergtop en achter die bergtop zie je dan Mount Kazbek, met eeuwige sneeuw. Foto’s van deze locatie zie je heel vaak op sites van reisorganisaties e.d.
Veel Georgiërs slaan zodra ze een kerk zien onmiddellijk drie kruizen. Ook buschauffeurs nemen hun handen daarvoor voortdurend van het stuur. En in de kerken zie je heel veel gelovigen! Wij hebben slechts één keer gezien dat er een mis was, meestal komen mensen op hun eigen moment en vaak ook alleen. Zij kussen de schilderijen en beelden en zijn minutenlang in gebed verzonken.
Als je een kerk bezoekt in Georgië dan draag je (als vrouw) een hoofddoek en een rok. Dat kan dan eventueel een rok zijn over je broek heen. Bij elke kerk hebben ze hoofddoeken en rokken. Mannen kunnen volstaan met een lange broek en een shirt met mouwen.

Ik vroeg me wel af wat de Georgische gelovigen denken van de avonturen van diaken Mamaladze. Mamaladze werd in 2017 opgepakt op het vliegveld van Tbilisi met cyanide in zijn bagage. Hij was op weg naar Berlijn om, naar hij zei, een ziekenbezoek te brengen aan de Ilja II, de hoogste leider van de Georgische kerk. Maar vanwaar die cyanide? Mamaladze werd uiteindelijk veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf vanwege poging tot moord op de persoonlijk secretaris van Ilja II. De achtergrond van deze misdaad is naar alle waarschijnlijkheid gelegen in verdeeldheid binnen de Georgische kerk.

Maar bovenal vraag ik me af hoe het mogelijk is dat Georgië nu zo gelovig is geworden. Vóór 1991, in Sovjettijd, werd het geloof immers ontmoedigd en soms zelfs verboden. In het boek “Het achtste leven” van de Nino Haratischwili dat gaat over een Georgische familie in de twintigste eeuw komt het geloof ook bijna niet voor. Geen van de hoofdpersonen heeft iets met het geloof en woorden zoals priester of kerk of klooster komen bijna niet voor in dit boek. Zo was het leven in Georgië nog geen dertig jaar geleden en hoe anders is het nu.

Batumi, de stad aan zee

Onze volgende bestemming, de stad Batumi, is gelegen aan de Zwarte Zee. We gaan dus naar het (kiezel-)strand!
We hadden thuis gelezen dat Batumi “summer party capital” van de regio is. Er zijn inderdaad clubs. Maar de meeste toeristen gaan daar helemaal niet naar toe: zij gaan overdag naar het strand en lopen ’s-avonds over de boulevard. Wellicht speelt geld hierbij een grote rol.
Wat Batumi onvergetelijk maakt is dat het een waar openlucht-architectuurmuseum is. Wij zagen het Witte Huis, nagebouwd maar dan op z’n kop. En het gemeentehuis is gevestigd in een gebouw dat lijkt op een wijnfles. Er is ook een Griekse tempel nagebouwd. En er is een plein met terrasjes en restaurantjes dat zo in Italië zou kunnen zijn (Piazza Square).
Er zijn ook prachtige en enorme oude woongebouwen. Sommige zijn nog in gebruik; andere staan leeg. En dan zijn er ook heel veel enorm hoge gebouwen in aanbouw, 45 verdiepingen zagen wij. Wat Batumi met zoveel appartementen aan moet, is een grote vraag.
Een bekend gebouw in Batumi is de Alphabet Tower, een eerbetoon aan de Georgische lettertekens. Vlakbij de toren vind je het bewegende standbeeld van Ali en Nino (de hoofdpersonen in de gelijknamige en prachtige liefdesroman van Kurban Said). Ook bekend is de McDonalds van Batumi. Dit gebouw heeft prijzen gewonnen.
En we zagen nog veel meer opmerkelijke en zelfs absurde gebouwen. Het maakt Batumi uniek en onvergetelijk.
Tijdens onze twee weken in deze stad hebben we geen enkele Nederlander gezien en ook minder dan tien andersoortige West-Europeanen. De toeristen hier komen grotendeels uit Rusland, Saoedi- Arabië en uit Georgië.
Batumi ligt in Georgië maar dan wel in de autonome republiek Adzjarië (ook wel geschreven als Adzjara). Misschien dat dat verklaart dat Batumi een heel andere sfeer kent dan de rest van Georgië. Het voelt alsof je in een ander land bent gekomen! In Batumi is bijvoorbeeld het geloof veel minder prominent aanwezig in het straatbeeld en in het dagelijkse leven.

Kazbegi: wandelen!

In het noorden van Georgië, bijna in Rusland, ligt het dorpje Kazbegi. De weg naar Kazbegi (wij deden het met een marshrutka oftewel minibusje) is al een belevenis op zich. Urenlang zie je de meest prachtige bergen!
Naar Kazbegi ga je om te wandelen. Je kan wandelingen maken in de bergen of langs de rivier. Ook kan je hier mount Kazbegi proberen te beklimmen, maar dat is voor professionals.
In Kazbegi zagen we nog een mooi voorbeeld van omgaan met het Sovjetverleden. Er was hier in de Sovjettijd een grote groepsaccommodatie en dat was in een mooi gelegen, maar saai gebouw. Nu is in dit gebouw hotel Rooms gevestigd. Het oude gebouw is prachtig gerenoveerd en het is heel erg de moeite waard om op het terras even iets te gaan drinken.

Telavi

Wat een gezellige stad is Telavi! Wij wandelden wat rond, we aten lekker en er zijn ook nog eens heel veel dingen te zien in de omgeving van Telavi.
Telavi ligt in Kakheti, het wijngebied van Georgië. Hier wordt heel veel wijn geproduceerd, veelal op de Georgische manier en dat is in aardewerken vaten. Wij bezochten Shumi winery en hoorden er alles over.
Daarnaast bezochten we ook nog een fort, een kathedraal en twee kloosters. Zoals gezegd: in Georgië zie je wellicht een paar religieuze gebouwen te veel. Het fort dat we bezochten heet Gremi Fortress. Hier maakten we voor het eerst kennis met Queen Ketevan, vereerd als heilige en heldin. We komen queen Ketevan opnieuw tegen in Goa, India. Nieuwsgierig? Lees Goa en Mumbai – reisverslag.